Hapis Cezasının Ertelenmesi: Şartlar, Yükümlülükler ve Kanuni Yollar

1-)HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ

A-)GENEL OLARAK

Cezasının ertelenmesi Türk Ceza Kanununu 51. Maddesinde düzenlenmiştir. Ceza erteleme mahkeme tarafından  mahkumiyet kararıyla belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir.    TCK ve Ceza İnfaz Kanunu hükümlerine göre kural olarak kişi işlediği bir suçtan dolayı cezalandırılır ve cezası da cezaevinde infaz edilir. Ancak, bazı şartların gerçekleşmesi halinde kişiye verilen cezanın cezaevinde infazından vazgeçilebilir. TCK’ da bu imkanı sağlayan bir bireyleştirme kurumu olarak hapis cezasının ertelenmesi kurumu düzenlenmiştir.

B-)ŞARTLARI

• Hükmolunan hapis cezasının 2 yıl ve daha az süreli olması. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından 3 yıldır.

• Kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı 3 aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması.

• Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması.

• Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, hakim kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.(Zorunlu değildir.)

C-)DENETİM SÜRESİ VE YÜKÜMLÜLÜKLER

Hapis cezasının ertelenmesi, hükümlüye uyulması zorunlu birtakım yükümlülükler yükler. Mahkeme ceza erteleme kararı verdikten sonra, bir denetim süresi belirler. Bu denetim süresi iki türlüdür; ya mahkeme hükümlü için hiçbir yükümlülük belirlemeden sadece belirlenen sürenin iyi halli geçmesini yeterli sayar veya belirlenen denetim süresi içinde hükümlünün birtakım yükümlülükleri de yerine getirmesi aranır.

Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz. Yani hakim 1 yıllık hapis cezasına hükmetmişse artık 10 aylık yıllık denetim süresi belirleyemez, en az 1 yıllık bir denetim süresi belirlemesi gerekir.

Denetim süresi içinde bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,  bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına, on sekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, Mahkemece karar verilebilir. 

 Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hakime verir.

Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.

Denetim süresi, hapis cezasının ertelenmesine ilişkin mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra başlar. Kural olarak denetim süresi iyi halli geçirildiği takdirde hükümlünün cezası infaz edilmiş sayılır. Fakat hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hakimin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesi halinde ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda infazına karar verilebilir.

D-)HAPİS CEZASININ ERTELENMESİNİN ETKİSİ

   Hapis cezasının ertelenmesi halinde dahi ortada bir mahkumiyet hükmü vardır. Cezanın ertelenmesi, hükümlünün belli bir süre denetim altında tutularak cezanın cezaevi dışında infaz edilmesi anlamına gelmektedir. Mahkumiyet hükmü yargılanan kişinin cezaevine girmemesi, velayet-vesayet hakkını kullanması gibi bazı sonuçları dışında kişinin hayat alanına ceza hukuku müdahalesine neden olur. Hakkında ceza erteleme kararı verilen kişinin cezası 1 yıldan fazla ise, ceza infaz edilene kadar memuriyet veya milletvekilliği gibi kamu görevlerine aday dahi olamaz.

E-)ADLİ PARA CEZASI VE ERTELEME

     Adli para cezası, TCK’ da suç karşılığı düzenlenen bir yaptırımdır. Adli para cezası bir suç karşılığı olarak doğrudan hükmedilen bir ceza yaptırımı olabileceği gibi hapis cezasından çevrilen seçenek yaptırım şeklinde de olabilir.

Adli para cezası ne şekilde verilirse verilsin, hakkında adli para cezası verilen sanık hiçbir şekilde ceza erteleme kurumundan faydalanamaz.

F-)HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ KARARINA KARŞI KANUN YOLLARI

Hapis cezasının ertelenmesi kararına karşı öncelikle istinaf yoluna başvurulabilir. Bölge Adliye Mahkemesince karar hem maddi hem de hukuki bakımdan incelenerek yeni bir karar verir. İstinaf incelemesi sonucunda verilen karara karşı da temyiz yoluna şartları varsa başvurulabilir.