"Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması: Koşullar, Denetim Süreci ve Hukuki Sonuçlar"

4-HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

A-)GENEL OLARAK 

    Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve belirlenen yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. Kısaca HAGB olarak adlandırılan bu kurum CMK M.231’de düzenlenmiştir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, cezanın infazının ertelenmesi yerine, kamu davası sonucunda verilecek hükmün açıklanmasının belirli koşullarda ve süreyle ertelenmesini sağlayan kurumdur. Bu yönüyle bir muhakeme hukuku kurumudur. Aynı zamanda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, suçu sabit görülen sanık hakkında uygulanması nedeniyle sanık ile ceza arasındaki bağlantıyı belirli koşullarla kesmesi ve sonucunda davanın düşmesine karar verilmesi nedeniyle aynı zamanda maddi ceza hukukuna ilişkin sonuçlar da doğuran bir kurumdur.

B-) KOŞULLARI 

1.SUÇA İLİŞKİN KOŞULLAR:

• Suç uzlaşmaya tabi ise uzlaşma yolu denenmiş ve sonuç alınamamış olmalıdır.

• Suç, Anayasa 174.maddesinde güvence altına alınan İnkılap Yasaları’nda yer alan suçlardan olmamalıdır.

• 01.03.2008 tarihinden itibaren işlenen suçlarda suçun 3713 sayılı Yasa ve 477 sayılı Yasa kapsamında yer alan suçlardan olmaması gerekir.

2.CEZAYA İLİŞKİN KOŞULLAR :

• Yapılan yargılama sonucunda, sanık hakkında mahkumiyet hükmü kurulmalı ve hükmolunan ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olmalıdır.

3,SANIĞA İLİŞKİN KOŞULLAR :

• Sanık daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamalıdır.

• Sanık suç işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararı gidermelidir.

• Sanık HAGB’ nin uygulanmasını kabul etmelidir.

• Sanık hakkında denetim süresi içerisinde başka bir HAGB kararı verilmemelidir.

           Yukarıda koşulların yanında, mahkemece sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak, sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanıya ulaşılması gerekir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılabilmesi için hükmolunan cezanın 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası olduğu yukarıda belirtilmekle birlikte, burada dikkate alınacak ceza sonuç cezadır. Adli para cezası, doğrudan verilebileceği gibi hapis cezasından da çevrilebilen bir yaptırımdır. Mahkeme yargılama sonucunca doğrudan adli para cezası veya hapis cezası ile birlikte adli para cezasına hükmederse adli para cezası hakkında HAGB kararı verilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus adli para cezasının doğrudan hükmedilen adli para cezası olmasıdır. Hapis cezalarından çevrilen para cezaları için HAGB kararı verilemez. Suçsuzluk karinesi gereğince mahkumiyet hükmü kesinleşmeden sanık suçlu sayılamayacağı için daha önce kasten işlenmiş bir suçtan dolayı verilen mahkumiyet kararının kesinleşmesi gerekmektedir. Yani mahkumiyet kararı verilmiş fakat kesinleşmemiş ise hükmün açıklanması geri bırakılabilir. 

C-)HAGB KARARI VE DENETİM SÜRESİ

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi halinde sanık beş yıllık denetime tabi tutulur. On sekiz yaşından küçükler için bu denetim süresi üç yıldır. Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak davanın düşmesi kararı verilir. Denetim süresi içinde sanığın kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik kurallarına aykırı davranması halinde mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getirmeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşulların varlığı halinde hükümdeki hapis cezasını ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkumiyet hükmü kurabilir. Denetimli serbestlik süresi içinde yeni bir suç işlenmesi halinde, işlendiği iddia edilen ikinci suçun mahkumiyetle kesinleşmesinden sonra işlenen ilk suç nedeniyle verilen HAGB açıklanabilir. Nitekim, Yargıtay işlendiği iddia edilen ikinci suç kesinleşmediği halde, birinci suç nedeniyle verilen HAGB kararının açıklanmasını hukuka aykırı bulmuştur. 28.06.2014 tarihine kadar işlenen suçlar hakkında birden fazla HAGB kararı verilebilirken, bu tarihten sonra işlenen suçlar hakkında birden fazla HAGB kararı verilebilmesi mümkün değildir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, adli sicil kaydı kayıtlarında görünmez. HAGB kararları, adli sicil kaydında bu kayıtlara özgü bir sisteme kaydedilir. HAGB kişinin hukuki durumunda herhangi bir değişiklik oluşturmaz. Devlet memurluğu, milletvekilliği, avukatlık veya başkaca bir kamu mesleğini ifa etmeye engel teşkil etmez.

D-) HAGB KARARINA KARŞI KANUN YOLU

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair verilen kararlara karşı itiraz yasa yoluna başvurulabilir. Kesinleşmiş hükümlerde ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması isteminin reddine ilişkin kararlar hüküm sayılmadığından bu kararlara karşı başvurulabilecek yasa yolu da itirazdır. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilen HAGB kararına karşı yapılan itirazı incelemeye yetkili mahkeme, kararı veren Asliye Ceza Mahkemesinin bulunduğu yerdeki Ağır  Ceza Mahkemesidir. Kararı veren Asliye Ceza Mahkemesinin bulunduğu yerde Ağır Ceza Mahkemesi yoksa, Asliye Ceza Mahkemesi’nin bağlı olduğu Ağır Ceza Mahkemesidir. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen HAGB kararına karşı yapılan itirazı incelemeye yetkili mahkeme, kararı veren mahkemeyi sırayla takip eden Ağır Ceza Mahkemesidir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının dayanağını oluşturan mahkumiyet hükmü;

• Hükmün açıklanması,

• Düşme kararının verilmesi,

• Yeni bir mahkumiyet hükmünün kurulmasından sonra 

İstinaf veya temyiz incelemesine konu olabilir. Yargıtay kararlarına göre HAGB itiraz dilekçesi incelenmek üzere kendisine gönderilen mahkeme, itiraz edilen kararı hem usul hem de esas açısından inceleyecektir.

E-)HAGB VE HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içinde kasten suç işlenmemesi ve belirlenen yükümlülüklere uygun davranılması sonucunda ceza kararının ortadan kaldırılmasını sağlayan bir kurumdur. Hapis cezasının ertelenmesi ise, mahkemenin verdiği karar hukuk sisteminde derhal sonuç doğurur, sadece ceza belli şartlarda ceza infaz kurumunda değil denetimli serbestlik koşulları altında infaz edilmektedir. Her iki kurumun hangisinin sanığın lehe olduğu hususunda ise, HAGB kararının daha lehe olduğu söylenebilir. Keza HAGB’ de hükmolunan cezanın açıklanmasının geri bırakılmasıyla, sanık hakkında bir sonuç doğurmamaktadır. Hapis cezasının ertelenmesinde ise, ceza hukuk aleminde varlık kazanmaktadır. Hükmolunan cezanın belli şartlar altında ceza infaz kurumunda değil, denetimli serbestlik kuralları altında infaz kurumu dışında infaz edilmektedir.